Anksiyete bozukluğu, bir tür psikolojik rahatsızlık durumudur. Anksiyete bozukluğunuz varsa, bazı şeylere ve durumlara korku ve dehşetle tepki verebilirsiniz. Kalp çarpıntısı ve terleme gibi fiziksel kaygı belirtileri de yaşayabilirsiniz.
Biraz endişe duymanız normaldir. İş yerindeki bir sorunu çözmeniz, bir mülakata gitmeniz, bir test yaptırmanız veya önemli bir karar vermeniz gerektiğinde endişeli veya gergin hissedebilirsiniz ve bu durumlarda kaygı bile faydalı olabilir. Örneğin kaygı, tehlikeli durumları fark etmemize yardımcı olur ve dikkatimizi odaklar, böylece güvende kalırız.
Ancak anksiyete bozukluğu, zaman zaman hissedebileceğiniz normal sinirlilik ve hafif korkunun ötesine geçer.
Anksiyete bozukluğu şu durumlarda ortaya çıkar:
- Anksiyete, çalışma yeteneğinize müdahale eder.
- Bir şey duygularınızı tetiklediğinde genellikle aşırı tepki verirsiniz.
- Durumlara karşı tepkilerinizi kontrol edemezsiniz.
Anksiyete bozuklukları günü geçirmeyi zorlaştırabilir. Neyse ki, anksiyete bozuklukları için etkili tedavi yöntemleri mevcuttur.
Anksiyete Bozuklukları İçin Kimler Risk Altındadır?
Genetik ve çevresel faktörlerin bir karışımı, bir kişinin anksiyete bozuklukları geliştirme riskini artırabilir. Aşağıdaki durumlara sahipseniz daha yüksek risk altında olabilirsiniz:
- Utangaçlık veya davranışsal ketlenme gibi belirli kişilik özellikleri – tanıdık olmayan insanlardan, durumlardan veya ortamlardan rahatsızlık duyma ve bunlardan kaçınma.
- Erken çocuklukta veya yetişkinlikte stresli veya travmatik olaylar deneyimlemiş olma.
- Ailede kaygı öyküsü veya diğer zihinsel sağlık koşullarının varlığı.
Anksiyete Bozukluklarının Türleri Nelerdir?
Aşağıdakiler de dahil olmak üzere birkaç tür anksiyete bozukluğu vardır:
- Yaygın anksiyete bozukluğu
- Panik bozukluğu
- Fobiler
- Ayrılık kaygısı
Yaygın Anksiyete Bozukluğu Nedir?
Yaygın anksiyete bozukluğunda bu duyguları tetikleyecek hiçbir şey olmasa bile aşırı ve gerçekçi olmayan endişe ve gerginlik hissedebilirsiniz. Çoğu zaman sağlık, iş, okul ve ilişkiler gibi çeşitli konular hakkında çok endişelenebilirsiniz. Endişenin bir şeyden diğerine devam ettiğini hissedebilirsiniz.
Yaygın anksiyete bozukluğunun fiziksel semptomları arasında huzursuzluk, konsantrasyon güçlüğü ve uyku sorunları sayılabilir.
Panik Bozukluğu Nedir?
Panik bozukluğunuz varsa yoğun, ani panik ataklar yaşarsınız. Bu ataklar genellikle diğer anksiyete bozukluğu türlerinden daha güçlü, daha yoğun duygulara sahiptir.
Dehşet duyguları aniden ve beklenmedik bir şekilde başlayabilir veya korktuğunuz bir durumla yüzleşmek gibi bir tetikleyiciden gelebilir. Panik ataklar kalp krizine benzeyebilir. Kalp krizi geçirme ihtimaliniz varsa acil servise gitmelisiniz. Dikkatli olmanız ve bir sağlık uzmanının sizi kontrol etmesi gerekir.
Panik atak sırasında şunları yaşayabilirsiniz:
- Terlemek
- Kalp çarpıntısı
- Göğüs ağrısı
- Kalp krizi geçirdiğinizi veya “çıldırdığınızı” düşündüren boğulma hissi
Panik ataklar, kişinin yoğun sıkıntı yaşamasına neden olabilir. Panik bozukluğu olan insanlar genellikle bir sonraki panik atak için endişelenmeyi sürdürürler. Ayrıca, kişiler panik atağı tetikleyebilecek durumlardan kaçınmaya çalışırlar.
Fobiler Nelerdir?
Fobiler, belirli durumlara veya nesnelere karşı kişide meydana gelen yoğun bir korku durumudur. Çoğu zaman da korku düzeyi durumla uyuşmamaktadır.
Diğer anksiyete bozukluklarında olduğu gibi, fobiyi tetikleyebilecek durumlardan kaçınmaya çalışmak için çok zaman harcayabilirsiniz.
Belirli bir fobi veya basit bir fobi, belirli bir nesne veya duruma karşı yoğun bir korkudur. Günlük durumlardan kaçınmanıza neden olabilir.
Bazı özgül fobiler şunlardır:
- Örümcekler, köpekler veya yılanlar gibi hayvanlar
- Kan
- Uçak
- Yükseklik
Sosyal Anksiyete Bozukluğu
Sosyal anksiyete bozukluğu, sosyal fobi olarak da bilinir. Başkalarının sizi yargılamasından endişe duyabilirsiniz ya da kendinizi utandıracağınızdan veya kendinizi alaya almaktan endişe duyabilirsiniz. Sosyal anksiyete bozukluğu olan kişiler sosyal durumlardan çoğunlukla ya da tamamen kaçınabilir.
Agorafobi
Agorafobiniz varsa, bunalma veya yardım alamama konusunda yoğun bir korkunuz olabilir. Genellikle aşağıdaki ortamlardan iki veya daha fazlasından korkarsınız:
- Kapalı mekanlar
- Kalabalıklar
- Açık alanlar
- Evinizin dışındaki yerler
- Toplu taşıma
Şiddetli durumlarda agorafobisi olan bir kişi evden hiç çıkamayabilir. Toplum içinde panik atak geçirmekten o kadar korkarlar ki içeride kalmayı tercih ederler.
Ayrılık Kaygısı Bozukluğu Nedir?
Bu durum çoğunlukla ebeveynlerinden uzak kalmaktan endişe duyan çocuklara veya gençlere olur. Ayrılık kaygısı bozukluğu olan çocuklar, ebeveynlerinin bir şekilde incineceğinden veya söz verildiği gibi geri gelmeyeceğinden korkabilirler. Okul öncesi çocuklarda çok olur. Ancak stresli bir olay yaşayan daha büyük çocuklar ve yetişkinlerde de ayrılık kaygısı bozukluğu olabilir.
Anksiyete Bozuklukları Ne Kadar Yaygındır?
Anksiyete bozuklukları Türkiye’de en yaygın psikolojik rahatsızlıklardan biridir. Bir noktada yetişkinlerin yaklaşık %30’unun başına gelebilir. Anksiyete bozuklukları çoğunlukla çocukluk, ergenlik veya erken yetişkinlik döneminde başlar.
Kaygı Bozuklukları Çocukları Nasıl Etkiler?
Çocukların belirli noktalarda bir miktar endişe veya korku hissetmeleri normaldir. Örneğin, bir çocuk fırtınadan veya havlayan bir köpekten korkabilir. Bir genç yaklaşan bir sınav konusunda endişelenebilir.
Ancak bazen çocuklar bu durumlara çok büyük bir korkuyla yaklaşırlar veya bu olaylardan birine bağlı tüm korkuları düşünmekten kendilerini alamazlar. Bu çocuklar genellikle endişelerine takılıp kalırlar. Okula gitmek, oyun oynamak ve uykuya dalmak gibi günlük aktivitelerini yapmakta zorlanırlar. Yeni bir şey denemek konusunda son derece isteksizdirler.
Çocuğunuzun kaygı düzeylerini düşünürken “takılıp kalmak” anahtarına odaklanın. Çocukluğun düzenli kaygılarını, profesyonel yardıma ihtiyaç duyan bir kaygı bozukluğundan ayırır. Endişe çocuğunuzun fonksiyonlarını yerine getirmesini engelliyorsa, yardım aramanın zamanı gelmiş olabilir.
Anksiyete Bozukluklarına Ne Sebep Olabilir?
Kimyasal dengesizlik: Şiddetli veya uzun süreli stres, ruh halinizi kontrol eden kimyasal dengeyi değiştirebilir. Uzun bir süre boyunca çok fazla stres yaşamak, anksiyete bozukluğuna yol açabilir.
Çevresel Faktörler: Travma yaşamak, özellikle başlangıç için daha yüksek risk almış kişilerde anksiyete bozukluğunu tetikleyebilir.
Kalıtım: Anksiyete bozuklukları ailelerde akma eğilimindedir.
Anksiyete Bozukluğunun Belirtileri Nelerdir?
Belirtiler, sahip olduğunuz anksiyete bozukluğunun türüne göre değişir. Anksiyete bozukluğunun genel belirtileri şunlardır:
Fiziksel Belirtiler:
- Soğuk veya terli eller
- Ağız kuruluğu
- Kalp çarpıntısı
- Bulantı
- Ellerde veya ayaklarda uyuşma veya karıncalanma
- Kas gerginliği
- Nefes darlığı
Zihinsel Belirtiler:
- Panik, korku ve huzursuzluk hissetmek
- Kabuslar
- Travmatik deneyimlerin tekrarlanan düşünceleri veya geri dönüşleri
- Kontrol edilemeyen, takıntılı düşünceler
Davranışsal Belirtiler:
- Uyku problemi
- Kaygı duyulabilecek ortamlardan ya da durumdan kaçınma (ekle)
Çocuğumda Anksiyete Bozukluğu Olup Olmadığını Nasıl Anlarım?
Çocuklarda kaygıyla ilgili sorunlar dört ortak özelliği paylaşır.
Kaygı:
- Genellikle hayattan zevk alma, günü tamamlama veya görevleri tamamlama becerisine müdahale eden bir korku veya saplantıdır.
- Hem çocuk hem de ebeveynler için şaşırtıcıdır.
- Endişeleri gidermek için mantıklı açıklamalardan sonra gelişmez.
- Tedavi edilebilir.
Anksiyete Bozuklukları Nasıl Teşhis Edilir?
Anksiyete bozukluğu belirtileriniz varsa, sağlık uzmanınızla konuşun. Tam bir tıbbi öykü ve fiziki muayene ile teşhis etmeye başlayacaklar.
Anksiyete Bozukluğuna Psikolojik Danışmanlık Desteği
Psikolojik danışmanlık, hastalığa karşı duygusal tepkinizle başa çıkmanıza yardımcı olur. Bir psikolog, bozukluğu daha iyi anlamanıza ve yönetmenize yardımcı olacak stratejiler hakkında konuşur.
Yaklaşımlar şunları içerir:
Bilişsel davranışçı yaklaşım, anksiyete bozukluklarında kullanılan en yaygın danışmanlık türüdür. Anksiyete için bilişsel davranışçı yaklaşım, size sıkıntılı duygulara yol açan düşünce kalıplarını ve davranışları tanımayı öğretir. Daha sonra onları değiştirmeye çalışırsınız.
Maruz kalma yaklaşımı, anksiyete bozukluğunun ardındaki korkularla başa çıkmaya odaklanır. Kaçınıyor olabileceğiniz etkinlikler veya durumlarla meşgul olmanıza yardımcı olur.
Anksiyete Bozukluğu Olan Çocuğum Tedavi Olmazsa Ne Olur?
Çocuğunuzun bir anksiyete bozukluğu için yardım alması, gelişimini ve benlik saygısını iyileştirebilir.
Ancak tedavi edilmeyen anksiyete bozuklukları aşağıdakilere zarar verebilir:
- Aile ilişkileri
- Okul performansı
- Sosyal işlevsellik
Çocuğunuz ayrıca daha ciddi zihinsel ve fiziksel sağlık sorunları ile karşılaşabilir. Neyse ki, anksiyete bozuklukları için birkaç tedavi var. Doğru tedavi, çocuğunuzun semptomlarını yönetmesine ve en iyi şekilde hissetmesine yardımcı olabilir.
Kaygı bozuklukları önlenebilir mi?
Kaygı bozukluklarını önleyemezsiniz. Ancak belirtilerinizi kontrol altına almak veya azaltmak için adımlar atabilirsiniz:
- Kafeini sınırlayın: Kahve, çay, kola ve çikolata dahil olmak üzere kafein tüketiminizi sınırlamaya çalışın.
- Sağlıklı bir yaşam tarzı sürün: Düzenli egzersiz yapın ve sağlıklı, dengeli beslenin.
- Yardım isteyin: Travmatik veya rahatsız edici bir olay yaşadıysanız danışmanlık ve destek alın. Bunu yapmak, kaygı ve diğer hoş olmayan duyguların hayatınızı bozmasını önlemeye yardımcı olabilir.
Anksiyete bozukluğu ile en iyi nasıl başa çıkabilirim?
Anksiyete bozukluğu belirtileriyle başa çıkmak için atabileceğiniz birkaç adım vardır. Bu stratejiler ayrıca tedavinizi daha etkili hale getirebilir:
Stres yönetimini keşfedin: Meditasyon yoluyla olduğu gibi stresi yönetmenin yollarını öğrenin.
Destek gruplarına katılın: Bu gruplar yüz yüze ve çevrimiçi olarak mevcuttur. Anksiyete bozukluğu olan insanları deneyimlerini ve başa çıkma stratejilerini paylaşmaya teşvik ederler.
Eğitim alın: Sahip olduğunuz belirli anksiyete bozukluğu türü hakkında bilgi edinin, böylece daha fazla kontrol sahibi hissedeceksiniz.
Kafeini sınırlayın veya kaçının: Anksiyete bozukluğu olan birçok kişi, kafeinin semptomlarını arttırabileceğini fark eder.
Uzmanla konuşun: Tedavinin işe yaramadığını düşünüyorsanız yardım aldığınız uzmanla konuşmakta fayda olabilir. Birlikte, en iyi nasıl ilerleyeceğinizi anlayabilirsiniz.